हायपरट्रिकोसिस ही एक दुर्मिळ स्थिती आहे ज्यामध्ये वय, लिंग आणि वंशानुसार शरीरावर सामान्यपेक्षा अधिक केस वाढतात. ही स्थिती पुरुष व महिला दोघांनाही होऊ शकते. ही जीवघेणी नसली तरी ती व्यक्तीच्या आत्मविश्वासावर आणि जीवनशैलीवर परिणाम करू शकते.
हा प्रकार जन्मतःच असतो आणि तो अनेक वेळा अनुवांशिक कारणांमुळे होतो.
2. प्राप्त (Acquired) हायपरट्रिकोसिसहा नंतर आयुष्यात विकसित होतो आणि त्याचे कारण औषधे, हार्मोन्समधील असंतुलन किंवा काही वैद्यकीय स्थिती असू शकते.
याची कारणे त्याच्या प्रकारावर आधारित असतात:
1. जन्मजात हायपरट्रिकोसिसहा प्रकार मुख्यतः अनुवांशिक असतो. काही विशिष्ट जीन म्युटेशनमुळे असामान्य केस वाढ होते.
2. प्राप्त हायपरट्रिकोसिसयाची कारणे खालीलप्रमाणे असू शकतात:
औषधे: मिनॉक्सिडील, सायक्लोस्पोरिन, फिनायटोईन सारख्या औषधांमुळे साईड इफेक्ट स्वरूपात केस वाढू शकतात.
हार्मोनल असंतुलन: PCOS सारख्या स्थितीमुळे हार्मोन असंतुलन होऊन हायपरट्रिकोसिस होऊ शकतो.
कुपोषण: लहान वयात होणारे गंभीर कुपोषण देखील याचे कारण असू शकते.
कॅन्सर: काही हार्मोन-निर्मित करणाऱ्या ग्रंथींच्या कर्करोगामुळे ही स्थिती निर्माण होऊ शकते.
हायपरट्रिकोसिसचे निदान करताना वैद्यकीय इतिहास, शारीरिक तपासणी आणि काही वेळा अतिरिक्त तपासण्या केली जातात. कॉस्मेटोलॉजिस्ट किंवा हेल्थ प्रोफेशनल तुमच्या कौटुंबिक इतिहासाबद्दल, औषधांच्या वापराबद्दल आणि संबंधित लक्षणांबद्दल विचारू शकतात. हार्मोन्सची पातळी तपासण्यासाठी ब्लड टेस्ट केली जाऊ शकते.
जर ही स्थिती एखाद्या औषधामुळे किंवा वैद्यकीय समस्येमुळे निर्माण झाली असेल, तर औषध थांबवणे किंवा मूळ कारणाचे उपचार केल्याने केसांची वाढ कमी होऊ शकते.
बचाव त्याच्या मूळ कारणांवर अवलंबून असतो:
अनुवांशिक हायपरट्रिकोसिस: कारण अनुवांशिक असल्यामुळे त्याचा प्रतिबंध करणे कठीण आहे. अशा परिस्थितीत जनुकीय सल्ला उपयोगी ठरतो.
औषधांमुळे होणारा हायपरट्रिकोसिस: अशा औषधांचा पर्याय घेण्यासाठी डॉक्टरांशी चर्चा करा.
हार्मोनल असंतुलन: PCOS किंवा एड्रिनल विकारांवर उपचार करून केसांची वाढ नियंत्रणात ठेवता येते.
निरोगी जीवनशैली: संतुलित आहार, नियमित व्यायाम, आणि तणाव कमी करून एकूण आरोग्य सुधारू शकता आणि काही प्रमाणात केसांची वाढ टाळू शकता.
या स्थितीत वय, लिंग आणि वंशाच्या प्रमाणात जास्त केस वाढतात. चेहरा, पाठ, खांदे आणि हातापायांवर जाड व गडद केसांची वाढ दिसते.
या स्थितीसाठी कायमस्वरूपी इलाज नसला तरी लेझर हेअर रिमूव्हल आणि इलेक्ट्रोलिसिससारखे उपाय केसांची वाढ कमी करण्यासाठी उपयोगी ठरतात.
उपचारांमध्ये केस काढण्याचे उपाय जसे की शेविंग, वॅक्सिंग, लेझर ट्रीटमेंट, इलेक्ट्रोलिसिस आणि केसांची वाढ कमी करणाऱ्या क्रीम्सचा समावेश आहे.